Hoe de Green Deal de zeevaart duurzamer maakt
Auteur: Jeroen Berger • Publicatiedatum:
De Green Deal Zeevaart, ondertekend op 11 juni 2019, stimuleert duurzame scheepvaart door middel van CO2-reductie, energie-efficiëntie en het gebruik van alternatieve scheepsbrandstoffen. In samenwerking met ministeries, provincies, havens, brancheorganisaties en kennisinstellingen is in deze overeenkomst vastgelegd dat de uitstoot van schadelijke emissies, zoals broeikasgassen (waaronder CO2), door zeeschepen aanzienlijk moet worden verminderd. Maar wat betekent deze groene transitie concreet voor de Nederlandse zeevaart in 2025 en daarna?
In dit artikel ontdekt u hoe de Green Deal de zeevaart duurzamer maakt. We belichten praktische maatregelen, zoals het EU Emissiehandelssysteem (ETS) en de FuelEU Maritime-verordening, en verkennen technologische innovaties, waaronder retrofit-oplossingen en walstroomvoorzieningen. Ook bespreken we hoe sectorbrede samenwerkingen bijdragen aan CO2-reductie, energie-efficiëntie en de inzet van duurzame brandstoffen. Tot slot laten we zien welke financiële steun beschikbaar is om deze duurzame transitie te versnellen.
IMO-doelstellingen voor CO2-reductie
De doelen van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) vormen de basis van deze verduurzaming. Op 13 april 2018 stelde de IMO ambitieuze CO2-reductiedoelstellingen vast voor de zeevaart. Zo moet in 2050 de uitstoot van broeikasgassen met 50% zijn verminderd ten opzichte van 2008. Daarnaast moet de CO2-uitstoot per tonkilometer in 2030 met 40% zijn gereduceerd en in 2050 met 70%.
Om deze klimaatdoelstellingen te behalen, zijn de normen van de Energy Efficiency Design Index (EEDI) aangescherpt. Vanaf 2025 geldt EEDI-fase 3, wat inhoudt dat nieuwe schepen minimaal 30% efficiënter moeten zijn dan referentieschepen uit 2008.
EU Emissiehandelssysteem (ETS)
Sinds 1 januari 2024 valt de zeevaart onder het Europese Emissiehandelssysteem (EU ETS). Dit marktinstrument, waarmee de Europese Unie de uitstoot van broeikasgassen kosteneffectief wil verminderen, verplicht scheepseigenaren en rederijen om emissierechten aan te schaffen voor hun CO2-uitstoot. Het ETS geldt voor zeeschepen van 5000 bruto tonnage (GT) en groter die commerciële activiteiten uitvoeren, zoals vracht- en passagiersvervoer.
De invoering verloopt gefaseerd: in 2024 valt 40% van de uitstoot onder emissierechten, in 2025 stijgt dit naar 70% en vanaf 2026 geldt het ETS voor 100% van de uitstoot. Deze aanpak stimuleert rederijen om te investeren in schone technologieën, energie-efficiëntie en duurzame brandstoffen.
FuelEU Maritime-verordening
Een andere belangrijke pijler is de FuelEU Maritime-verordening, onderdeel van het “Fit for 55”-wetgevingspakket. Zo moeten zeeschepen die vanaf 1 januari 2025 Europese havens aandoen, voldoen aan strengere brandstofeisen. Deze regels gelden voor schepen vanaf 5000 GT, met uitzondering van marineschepen, vissersvaartuigen en pleziervaart.
In 2025 moet de CO2-intensiteit van scheepsbrandstoffen met 2% zijn verminderd, oplopend naar 14,5% in 2030 en 80% in 2050. Dit maakt duurzame alternatieven, zoals biobrandstoffen, waterstof, ammoniak en synthetische brandstoffen, steeds belangrijker.
Ambities en voortgang tot 2025
De Nederlandse zeevaartsector streeft ernaar verder te gaan dan de internationale afspraken. In 2030 moet ten minste één emissieloos zeeschip operationeel zijn en tegen 2050 streeft de sector naar een 70% absolute CO2-reductie ten opzichte van 2008, met als uiteindelijke doel een volledig klimaatneutrale zeevaart.
Sinds de ondertekening van de Green Deal Zeevaart zijn er aanzienlijke stappen gezet. Zo is de CO2-uitstoot per vervoersprestatie inmiddels met 25% verminderd ten opzichte van 2008, waarmee de oorspronkelijke doelstelling van 20% voor 2024 is overtroffen. Deze vooruitgang is mede te danken aan de inzet van alternatieve brandstoffen, energie-efficiënte technologieën en operationele optimalisaties.
Daarnaast zijn er nu meerdere emissieloze zeeschepen operationeel, aangedreven door waterstof en methanol, vooral op korte en middellange afstanden. Verder zijn er in havens zoals Rotterdam, Amsterdam en Vlissingen uitgebreide walstroomvoorzieningen gerealiseerd. Hierdoor kunnen schepen tijdens het aanmeren hun motoren uitschakelen, wat de lokale luchtkwaliteit aanzienlijk verbetert.
Bovendien is er een duidelijke verschuiving zichtbaar van LNG naar biobrandstoffen, waterstof en ammoniak. Deze transitie wordt bijvoorbeeld ondersteund door Europese subsidies en samenwerkingen binnen de sector. Dit heeft geleid tot aanzienlijke vooruitgang in de verduurzaming van de maritieme sector, met concrete resultaten in de hele logistieke keten.
Duurzame technologieën en retrofit-oplossingen
De verduurzaming van de scheepvaart beperkt zich niet tot nieuwbouwschepen. Ook bestaande zeeschepen kunnen voldoen aan de doelstellingen van de Green Deal Zeevaart en milieuvriendelijker worden door retrofit-oplossingen. Belangrijke technologieën hierbij zijn:
- hydrodynamische optimalisatie: geoptimaliseerde rompvormen, efficiëntere scheepsschroeven, straalbuizen en roeren verminderen de waterweerstand en verlagen het brandstofverbruik;
- restwarmte-terugwinning: warmte uit motoren kan worden hergebruikt, wat leidt tot efficiënter energiegebruik aan boord en minder verspilling;
- geavanceerde energiebeheersystemen: deze systemen zorgen voor realtime monitoring en optimalisatie, waardoor schepen continu op hun meest efficiënte niveau kunnen presteren;
- emissiereductie: scheepsmotoren worden steeds vaker uitgerust met Selective Catalytic Reduction (SCR)-systemen, waarmee stikstofoxiden (NOx) met meer dan 80% worden gereduceerd, in lijn met de IMO Tier III-normen;
- zwavelreductie: om te voldoen aan de zwavelnormen in de Sulphur Emission Control Areas (SECA’s) wordt steeds vaker gebruikgemaakt van laagzwavelige brandstof, terwijl Exhaust Gas Cleaning Systems (EGCS), ook wel scrubbers genoemd, in mindere mate worden toegepast vanwege zorgen over het lozen van waswater;
- duurzame voortstuwing: elektrische en hybride aandrijvingen met accu’s, samen met de opkomst van brandstofcellen, dragen bij aan zero-emissie voortstuwing;
- slow steaming: door bewust met lagere snelheid te varen, wordt niet alleen brandstof bespaard en de uitstoot aanzienlijk verminderd, maar wordt dit effect ook versterkt door just-in-time-reisplanning die de logistieke processen verder optimaliseert.
Financiële steun en samenwerking
Om de transitie naar klimaatvriendelijke en energie-efficiënte zeevaart te ondersteunen en de doelen van de Green Deal Zeevaart te realiseren, biedt de Nederlandse overheid samen met de sector financiële steun. Waar bijvoorbeeld de DKTI-transportregeling geavanceerde en efficiënte technologieën en duurzame brandstoffen bevordert, verstrekt het Green Shipping Waddenzee-programma subsidies voor duurzame en emissiearme scheepsconcepten.
In Nederland speelt Rijkswaterstaat een voortrekkersrol als launching customer door te investeren in duurzame scheepsinnovaties. Dit versnelt de marktintroductie van nieuwe technologieën en stimuleert de overgang naar een groene, toekomstgerichte scheepvaart.
Toekomstperspectief
Hoewel de vooruitgang met betrekking tot de gemaakte afspraken in de Green Deal Zeevaart veelbelovend is, blijven er uitdagingen. Om deze ambities te verwezenlijken, zijn investeringen in infrastructuur, alternatieve brandstoffen en internationale samenwerking cruciaal.